Izina coronavirus rituruka he? Kubera iki Covid-19 yahawe iri zina?

0
3911

Coronavirus ni icyorezo gikomereye isi kandi gishya, kuko cyatangiye kugaragara mu kwezi kwa 12 mu mwaka wa 2019, giturutse ku gakoko ka virusi.

Iki cyorezo cyatangiriye mu gihugu cy’Ubushinwa mu gace kitwa Wuhan. Umuryango mpuzamahanga wita ku buzima (WHO/OMS) ugaragaza ko yatangiye yitwa indwara ifata imyanya y’ubuhumekero yibasiye abantu bo mu gace kamwe ka Wuhan (cluster pneumonia).

Icyo gihe hari hagikorwa ubushakashatsi butandukanye kuri iyi virusi ari nako hashakishwa izina ry’iki cyorezo; Ku itariki ya 11 Gashyantare 2020 umuryango mpuzamahanga waje gutangaza ko iyi virus yitwa 2019 Novel coronavirus izwi ku izina ry’impine COVID-19 (Coronavirus disease 19); 19 biva ku mwaka 2019 yatangiye kugaragariraho.

Imiterere ya za virus za Covid-19 n’aho iri zina rituruka

Coronavirus ni urusobe rugari rugizwe n’utunyangingo duto dutanga uruherekane (DNA) rwa virus. Ikagira uduce tubiri (2) twa proteyine n’agace kitwa spikes (soma sipayike) ibi bituma igaragara imeze nkaho ari urugori (crown mu cyongereza; bituruka kuri corona mu kilatini).

Imiterere ya coronavirusi n’ibice biyigize

Ibi bice bikikije DNA nibyo bituma iyi virusi ijya mu bwoko bwa Corona, kubera biba bimeze nkaho ari urugori. Aha akaba ariho hava izina coronavirus; iri jambo rikaba rigizwe n’amagambo abiri (2) atandukanye ariyo corona (urugori) na virus (virusi).

Hari ubwoko butandukanye bwa coronavirus; butandukana hakurikijwe ibice by’umubiri virusi zifata.

Soma hano itandukaniro za coronavirus zabayeho Covid-19 itandukaniye he n’izindi coronavirusi zayibanjirije?

Aha dusangamo izibasira imyanya y’ubuhumekero (respiratory system) cyangwa izifata imyanga y’urwungano ngogozi (gastrointestinal).

Aha turibanda izifata imyanya y’ubuhumekero. Ariho dusangamo ibicurane bisanzwe (common cold) cg gufungana mu mazuru (grippe), ubundi izi ndwara ubusanzwe ntiziba zikanganye cyane (mild disease) gusa bibaho ko ziba indwara zikomeye (severe diseases)igihe zimaze gushegesha imyanya ziba zibasiye aha niho zitera umusonga (pneumonia) ndetse na infection zindi mu bihaha (ibi nibyo bizahaza umubiri cyane).

Iyi COVID-19 yatangiye kugaragara mu Bushinwa, mu ntara ya Wuhan, guhera Ukuboza 2019; yakunze cyane kwigaragaza mu bantu bakunda kurya inyama z’inyamaswa zidasanzwe (nk’uducurama, ipusi n’ibindi) kimwe n’ibituruka mu mazi (sea food)

Aha byatangiye abafashwe bagaragaza bimwe mu bimenyetso bya coronavirus, harimo umuriro, gukorora, guhumeka nabi no kubabara mu muhogo.

Ibi nibyo bimenyetso by’ingenzi kugeza ubu. Mu gihe ubibonye ni ngombwa kwitabaza inzego z’ubuzima